Vijesti

Tekst o 22 godine borbe za ostvarivanje prava Bošnjaka u Republici Srbiji, pročitan 6. septembra 2013. godine u Glavnom uredu Vijeća na svečanosti povodom 10 godina uspješnog rada Vijeća.

Bošnjačko nacionalno vijeće je najviše predstavničko tijelo sandžačkih Bošnjaka u Republici Srbiji. Osnovano je 11. maja 1991. godine, pod imenom Muslimansko nacionalno vijeće Sandžaka. Za predsjednika Vijeća izabran je dr. Sulejman Ugljanin. Do 2003. godine Vijeće djeluje i radi pod nazivom Bošnjačko nacionalno vijeće Sandžaka, a nakon 2003. godine kao Bošnjačko nacionalno vijeće.

U vrijeme svog osnivanja Bošnjačko nacionalno vijeće bilo je odgovor na etničko čišćenje i teror kojeg je režim Slobodana Miloševića sprovodio nad bošnjačkim narodom na području Sandžaka i šire.

U periodu od osnivanja do 2003. godine, Bošnjačko nacionalno vijeće Sandžaka i njegovi predstavnici učestvovali su na velikom broju međunarodnih konferencija i drugih skupova posvećenih rješavanju krize u bivšoj Jugoslaviji. Zahvaljujući aktivnostima Bošnjačkog nacionalnog vijeća i njegovih predstavnika u tom periodu pitanje ostvarenja nacionalnih prava sandžačkih Bošnjaka i statusa Sandžaka internacionalizovano je na najvišem evropskom i svjetskom nivou.

Tokom ratnih devedesetih godina XX stoljeća, Bošnjačko nacionalno vijeće Sandžaka bilo je ključni faktor mira i stabilnosti na području Sandžaka. Zahvaljujući politici mira BNVS, sandžački Bošnjaci u tom periodu nisu učestvovali u ratnim sukobima na prostoru bivše Jugoslavije ne odazivajući se na vojne pozive tadašnje Jugoslavenske narodne armije.

U organizaciji BNVS tih godina preko hiljadu mladih Bošnjaka iz Sandžaka upućeno je na univerzitete u Tursku i druge zemlje i tamo steklo fakultetsko obrazovanje.

BNVS je izradilo i, 6. juna 1993. godine, usvojilo Memorandum o specijalnom statusu Sandžaka. Osnova za donošenje tog dokumenta bio je referendum za autonomiju Sandžaka, sproveden u periodu od 25. do 27. oktobra 1991. godine. Od ukupno 264.156 birača, na tom referendumu je učestvovalo njih 187.473, odnosno 70,19 posto ukupnog biračkog tijela, od čega se 183.302 birača (ili 98,90 posto glasalih) izjasnilo za političku i teritorijalnu autonomiju Sandžaka s pravom priključenja nekoj od republika tadašnje Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ).

U skladu sa novim političkim i društvenim okolnostima, uspostavljenim krajem prošloga stoljeća, i u duhu Dejtonskog sporazuma, kojim je okončan rat u Bosni i Hercegovini, i drugih domaćih i međunarodnih dokumenata i njihovih odredaba o specijalnim odnosima dijelova naroda sa svojim maticama, Bošnjačko nacionalno vijeće Sandžaka, 19. jula 1999. godine, usvojilo je Memorandum o autonomiji Sandžaka i specijalnim odnosima sa Bosnom i Hercegovinom, kao platformu za rješenje statusa Sandžaka i statusa Bošnjaka u SRJ, na osnovu dijaloga i mirnim putem.

U novonastalim društvenim okolnostima, a nakon zakonskog regulisanja položaja manjinskih nacionalnih zajednica u tadašnjoj Saveznoj Republici Jugoslaviji, kasnije Srbiji i Crnoj Gori, 6. septembra 2003. godine, u Novom Pazaru, održana je Elektorska skupština za izbor Bošnjačkog nacionalnog vijeća u Srbiji i Crnoj Gori, nakon čega prestaje sa radom Bošnjačko nacionalno vijeće Sandžaka (BNVS). Za predsjednika Bošnjačkog nacionalnog vijeća izabran je dr. Sulejman Ugljanin, a za predsjednika Izvršnog odbora Esad Džudžević. Istovremeno, za potpredsjednike Vijeća izabrani su: Bajram Omeragić, Vasvija Gusinac, dr. Izudin Hadžagić i dr. Amer Halilović.

Konstitutivnim aktima Vijeća formirani su resori, kao operativna tijela Izvršnog odbora, i odbori za pojedine oblasti djelovanja i rada.

Statutom Bošnjačkog nacionalnog vijeća, koji je usvojen na konstitutivnoj sjednici održanoj 2003. godine,Bošnjačko nacionalno vijeće određeno je kao najviše zastupničko tijelo bošnjačke nacionalne zajednice u Srbiji, u područjima službene upotrebe jezika i pisma, obrazovanja, kulture i informisanja na bosanskom jeziku.

U skladu sa Statutom, i Zakonom određenim nadležnostima, Bošnjačko nacionalno vijeće je, u periodu od 2003. do danas, donijelo niz značajnih dokumenata – deklaracija, odluka, rješenja i drugih akata, u cilju ostvarivanja prava pripadnika bošnjačkog naroda u Republici Srbiji, njihovog daljeg razvoja i unaprjeđenja. Predstavnici Bošnjačkog nacionalnog vijeća učestvovali su u radu mnogih domaćih i međunarodnih konferencija o položaju i pravima manjina kod nas i u svijetu.

Značajan doprinos predstavnici Bošnjačkog nacionalnog vijeća dali su u izradi prijedloga novog Zakona o nacionalnim savjetima nacionalnih manjina, na osnovu kojeg je značajno unaprijeđen sistem zaštite manjinskih prava i znatno pojačana ovlašćenja nacionalnih vijeća manjinskih naroda u Republici Srbiji.

Pozivajući se na Povelju Ujedinjenih nacija, Univerzalnu deklaraciju o ljudskim pravima, Okvirnu Konvenciju za zaštitu nacionalnih manjina, Evropsku povelju o manjinskim ili regionalnim jezicima, Ustav Republike Srbije, Zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina, Zakon o nacionalnim savjetima nacionalnih manjina i druga domaća i međunarodna dokumenta u oblasti zaštite ljudskih i manjinskih prava, Bošnjačko nacionalno vijeće kao najviši predstavnički organ i legitimni zastupnik interesa bošnjačke nacionalne zajednice u Republici Srbiji, na sjednici Izvršnog odbora Vijeća, 2009. godine, donijelo je Deklaraciju o položaju sandžačkih Bošnjaka u Republici Srbiji.

Bošnjačko nacionalno vijeće, usvojilo je 2012. godine, Rezoluciju o položaju i ostvarivanju prava i sloboda bošnjačkog naroda u Srbiji. Simbolika usvajanja Rezolucije na Dan nezavisnosti Bosne i Hercegovine leži u činjenici da su sandžački Bošnjaci dio bošnjačkog nacionalnog korpusa, sa Bosnom i Hercegovinom kao matičnom državom i svojom otadžbinom.

Ovim dokumentima utvrđeni su osnovni principi i smjernice za bolje, efikasnije i djelotvornije ostvarenje nacionalnih prava sandžačkih Bošnjaka u Republici Srbiji u svim segmentima i oblastima društvenog života i rada.

U skladu sa zakonskim odredbama, na zahtjev Bošnjačkog nacionalnog vijeća bosanski jezik uveden je u službenu upotrebu u četiri sandžačke opštine – u Novom Pazaru, Tutinu i Sjenici, od marta 2002. godine, a u Prijepolju od aprila 2009. godine. Iako ispunjavaju zakonski uslov, sandžačkim Bošnjacima u Priboju uskraćeno je pravo službene upotrebe i korišćenja svog maternjeg bosanskog jezika.

Nacionalni simboli sandžačkih Bošnjaka su: Nacionalni grb i Bošnjačka nacionalna zastava.

Za nacionalne simbole sandžačkih Bošnjaka utvrđena su rješenja koja su usvojena 1991. godine i koja su opšteprihvaćena kod sandžačkih Bošnjaka.

Nacionalni simboli sandžačkih Bošnjaka utvrđeni su Odlukom Bošnjačkog nacionalnog vijeća o nacionalnim simbolima, od 2004. godine, a potvrđeni su Odlukom Savjeta Republike Srbije za nacionalne manjine, 2005. godine
Nacionalni blagdani sandžačkih Bošnjaka su: Dan bošnjačke nacionalne zastave, Dan Sandžaka i Dan sjećanja. Osim ovih, kao tradicionalni vjerski i kulturni blagdani obilježavaju se i Ramazanski i Kurbanski bajram.

Nacionalni blagdani sandžačkih Bošnjaka potvrđeni su Odlukom Savjeta Republike Srbije za nacionalne manjine od 2005. godine.

Dan bošnjačke nacionalne zastave (11. maj)

Dan bošnjačke nacionalne zastave je najveći nacionalni praznik sandžačkih Bošnjaka. Obilježava se 11. maja, na dan kada je, 1991. godine u Novom Pazaru, osnovano Bošnjačko nacionalno vijeće Sandžaka (bivše Muslimansko nacionalno vijeće Sandžaka).

Dan Sandžaka (20. novembar)

Dan Sandžaka obilježava se 20. novembra, u znak sjećanja na osnivanje Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Sandžaka (ZAVNOS), u Pljevljima 1943. godine.

Dan sjećanja (11. jul)

Dan sjećanja je nacionalni blagdan sandžačkih Bošnjaka u znak sjećanja na genocid izvršen nad Bošnjacima, u Srebrenici 1995. godine. Odluka o proglašenju ovog dana za nacionalni blagdan donijeta je na III vanrednoj sjednici Bošnjačkog nacionalnog vijeća, održanoj 10. jula 2005. godine, a povodom desetogodišnjice genocida nad Bošnjacima u Srebrenici.

Najveće nacionalne nagrade i priznanja sandžačkih Bošnjaka su: Povelja Kulina bana, Dukat Isa-bega Ishakovića, Medalja Rifat Burdžović Tršo, Pero Ćamila Sijarića i Plaketa Bošnjačkog nacionalnog vijeća.

Ovom odlukom se utvrđuju i sljedeće manifestacije od posebnog značaja za očuvanje, unaprijeđenje i razvoj posebnosti i nacionalnog identiteta bošnjačke nacionalne zajednice u Republici Srbiji:
Centralne tradicionalne kulturne manifestacije sandžačkih Bošnjaka su: Festival sandžačke sevdalinke-FESS, Smotra bošnjačkih narodnih igara-SBONI, . Sandžački književni susreti-SAKS. Manifestacije ima za cilj očuvanje, afirmaciju i popularizaciju bošnjačke kulturne baštine i bosanskog jezika i književnosti sandžačkih Bošnjaka.

Bošnjačko nacionalno vijeće je 2012. godine, donijelo Odluku o proglašenju Himne sandžačkih Bošnjaka.

Na zajedničkom sastanku predsjednika nacionalnih vijeća Mađara, Bošnjaka, Roma, Hrvata, Slovaka, Rumuna, Bugara, Rusina, Grka i Albanaca, održanom 21. juna 2004. godine u Novom Pazaru, potpisan je Protokol o saradnji nacionalnih vijeća na osnovu kojeg je institucionalizovana saradnja nacionalnih manjina u oblastima službene upotrebe jezika i pisma, obrazovanja i informisanja na njihovim maternjim jezicima, te zaštite i afirmacije kulturne baštine i djelotvornog učešća u javnom životu.

Na incijativu Bošnjačkog nacionalnog vijeća, 9. marta u Beogradu, potpisan je Protokol o saradnji nacionalnih vijeća bošnjačke, bugarske i vlaške nacionalne zajednice u Republici Srbiji. Cilj protokola je uspostavljanje saradnje i zajedničko djelovanje na planu efikasnijeg i djelotvornijeg ostvarenja manjinskih prava Bošnjaka, Bugara i Vlaha u Republici Srbiji.

Pripadnici nacionalnih manjina u Republici Srbiji, u skladu sa zakonom, imaju pravo na vaspitanje i obrazovanje na svom jeziku u institucijama predškolskog, osnovnog i srednjeg vaspitanja i obrazovanja. Prvi čas bosanskog jezika na području Sandžaka, nakon punih 97 godina, održan je u Osnovnoj školi „Dr. Ibrahim Bakić” u Tutinu, 20. oktobra 2004. godine. Nakon toga, bosanski jezik uveden je u nastavu i u drugim osnovnim školama u Novom Pazaru, Sjenici i Tutinu i Prijepolju. Do školske 2009/10. godine Bosanski jezik sa elementima nacionalne kulture kao izborni nastavni predmet zastupljen je u nastavi od prvog do osmog razreda osnovne škole.

U oblasti obrazovanja, od historijske važnosti je otvaranje Državnog univerziteta u Novom Pazaru. Ovaj univerzitet osnovan je na sjednici Vlade Srbije, 2006. godine. Univerzitet je otvoren te 2006. godine, a u okviru Univerziteta ustanovljena je i posebna studijska grupa za bosanski jezik i književnost, koja je u međuvremenu ukinuta, a koja će u saradnji Bošnjačkog nacionalnog vijeća, uprave Državnog univerzieteta u Novom Pazaru i nadležnih institucija ponovo biti uspostavljena.

Izražavanje, čuvanje, njegovanje, razvijanje, prenošenje i javno ispoljavanje nacionalne i etničke, kulturne, vjerske i jezičke posebnosti kao dijela tradicije građana, nacionalnih manjina i njihovih pripadnika, u Republici Srbiji zakonom je utvrđeno kao njihovo neotuđivo individualno i kolektivno pravo.

U periodu od 2003. do danas, Bošnjačko nacionalno vijeće je organizovalo i finansijski podržalo niz kulturnih i drugih manifestacija koje su održane širom Sandžaka i učestvovalo u sufinansiranju mnogih projekata u oblasti kulture.

U organizaciji Bošnjačkog nacionalnog vijeća je održan niz kulturno-zabavnih i drugih manifestacija, pozorišnih predstava, bajramskih akademija, koncerata, likovnih izložbi, književnih susreta, okruglih stolova, naučnih simpozijuma, promocija knjiga i časopisa i dr.

Kao jedne od značajnijih projekata u okviru Bošnjačkog nacionalnog vijeća treba izdvojiti projekte rekonstrukcije i konzervacije Isa-begovog hamama, Novopazarske tvrđave sa posebnim osvrtom na Kulu Motrilju u Novom Pazaru, te rekonstrukcije nekadašnje stare tvrđave – grada sa džamijom u Sjenici.

Na planu informisanja na bosanskom jeziku Bošnjačko nacionalno vijeće u periodu od 2003. do 2013. godine dalo je prioritet aktivnostima usmjerenim ka promociji bošnjačkih nacionalnih i drugih vrijednosti, i realizaciji informisanja na bosanskom jeziku, u skladu sa zakonom i međunarodnim standardima.

Godine 2006. Bošnjačko nacionalno vijeće pokrenulo je „Bošnjačku riječ”, časopis za kulturu i društveni život sandžačkih Bošnjaka. Časopis je izdavan uz podršku Ministarstva kulture Republike Srbije, u izdanju Centra za bošnjačke studije.Do danas je izdato 28 izdanja.

Sa ciljem informisanja javnosti na bosanskom jeziku, 13. februara 2008. godine, obnovljene su i ponovo pokrenute “Sandžačke novine”, jedini heftičnik (nedjeljnik) na bosanskom jeziku u Republici Srbiji uopšte. Ministarstvo kulture Republike Srbije je prestalo da ih finansira krajem 2011. godine.

Zbog neadekvatne zastupljenosti sandžačkih Bošnjaka na Javnom servisu RTS, Bošnjačko nacionalno vijeće uputilo je, početkom 2008. godine, zvaničan zahtjev nadležnim državnim organima sa zahtjevom da se iz procesa privatizacije, pored manjinskih medija u Vojvodini, izuzmu i dvije sandžačke televizije – Regionalna televizija u Novom Pazaru i Televizija Tutin, koje svoj program u cjelini ili djelimično emituju na bosanskom jeziku.
2011. godine, podnijet je Elaborat i zahtjev za formiranje redakcije za programe na bosanskom i drugim jezicima nacionalnih manjina pri Radio-televiziji Srbije.

Najviši predstavnici Bošnjačkog nacionalnog vijeća ostvarili su dobru saradnju i komunikaciju sa svim značajnijim međunarodnim organizacijama i institucijama, stranim diplomatskim predstavništvima u Beogradu, kao i mnogim drugim međunarodnim diplomatskim misijama i njihovim zvaničnicima.

U saradnji sa drugim nacionalnim zajednicama u Srbiji, Bošnjačko nacionalno vijeće je sprovelo niz aktivnosti usmjerenih ka promociji prava nacionalnih zajednica i njihovoj zaštiti i daljem unaprjeđenju.

U skladu sa novim Zakonom o nacionalnim savjetima nacionalnih manjina, Bošnjačko nacionalno vijeće, 2009. godine, usvojilo je Odluku o utvrđivanju tradicionalnih naziva jedinica lokalne samouprave, naseljenih mjesta i drugih geografskih naziva na bosanskom jeziku na području Novog Pazara, Tutina, Sjenice i Prijepolja. Na osnovu te odluke, mnogim naseljenim mjestima i geografskim pojmovima na području ovih opština vraćeni su njihovi tradicionalni nazivi na bosanskom jeziku.

2009. godine, Bošnjačko nacionalno vijeće pozvalo je pripadnike bošnjačke nacionalne zajednice da se upišu u poseban birački spisak. Izbori za Bošnjačko nacionalno vijeće su održani 6.juna 2010. godine. Na izborima za novi saziv Bošnjačkog nacionalnog vijeća ni jedna izborna lista nije uspjela da osvoji većinu, a u postizbornom periodu, koji je trajao šest mjeseci nosioci lista nisu uspjeli da se dogovore da zajedno od predstavnika sve tri liste konstituišu novi saziv Bošnjačkog nacionalnog vijeća. Ovom sazivu Bošnjačkog nacionalnog vijeća produžen je mandat do održavanja redovnih izbora 2014. godine.

Tokom 2011. godine, Bošnjačko nacionalno vijeće je podnijelo dvije pritužbe Službi zaštitnika građana Republike Srbije i povjerniku za zaštitu ravnopravnosti, čime je odblokiran zaustavljeni proces ostvarivanja prava Bošnjaka u Republici Srbiji, prije svega zaslugom zamjenika zaštitnika građana za prava nacionalnih manjina.

Bošnjačko nacionalno vijeće donijelo je Odluku 2012. godine o utvrđivanju ustanova i manifestacija od posebnog značaja za očuvanje, unaprijeđenje i rzvoj posebnosti nacionalnog identiteta Bošnjačke nacionalne zajednice. Ovom odlukom se utvrđuju sljedeće ustanove od posebnog značaja za očuvanje, unaprijeđenje i razvoj posebnosti i nacionalnog identiteta bošnjačke nacionalne zajednice u Republici Srbiji: Centar za bošnjačke studije, Zavod za kulturu sandžačkih Bošnjaka u Republici Srbiji, Muzej ,,Ras”, Muzej u Prijepolju, Istorijski arhiv ,,Ras”, Narodna biblioteka ,,Dositej Obradović”, Narodna biblioteka ,,Dr. Ejup Mušović”, Biblioteka ,,Muhamed Abdagić”, Matična biblioteka ,,Vuk Karadžić”, Kulturni centar Novi Pazar, Multimedijalni centar Tutin, Ustanova za kulturu, Sjenica, Dom kulture, Prijepolje

Bošnjačko nacionalno vijeće ponovo je 2009. godine,tražilo i predalo Ministarstvu prosvjete Republike Srbije, poseban dokument o modelu obrazovanja za sandžačke Bošnjake u Republici Srbiji, , kojim se predviđa da u institucijama predškolskog, osnovnog i srednjeg obrazovanja i vaspitanja obezbijedi i organizuje vaspitanje i obrazovanje pripadnicima bošnjačke nacionalne zajednice na svom maternjem bosanskom jeziku. Od 2009 do 2012.godine trajale su pripreme za početak nastave na bosanskom jeziku. Pune četiri godine je Bošnjačko nacionalno vijeće uspješno sarađivalo sa Ministarstvom prosvjete, nauke i tehnološkog razvoja, nastavnicima i direktorima obrazovno-vaspitnih ustanova.

Pripreme za početak nastave na maternjem jeziku je krunisana početkom pripremne nastave na bosanskom jeziku , 21. februara ove 2013. godine, u 12 obrazovno-vaspitnih ustanova u Novom Pazaru, Sjenici, Tutinu i Prijepolju. Bošnjačko nacionalno vijeće proglasilo je 21. februar Danom školstva na bosnskom jeziku u Sandžaku, povodom početka pripremne nastave na bosanskom jeziku u školama u Sandžaku. Ovaj datum se u svijetu obilježava kao Međunarodni dan maternjeg jezika s ciljem promoviranja jezičke kulture i raznovrsnosti, kao i višejezičnosti.

2. septembra 2013 godine, počela je nastava na bosanskom jeziku u 40 obrazovno-vaspitnih ustanova u Novom Pazaru, Tutinu, Sjenici i Prijepolju.